در این نوشته می خواهیم به تفصیل درباره علتهای بروز شکاف کام و شکاف لب ( کام شکاف دار و یا بیماری شکاف کام ) که در بین عموم مردم به لب شکری شناخته می شود و نحوه درمان آن صحبت کنیم. نمونه هایی از عکس شکاف کام در نوزادان را می بینیم و همچنین درباره تشخیص شکاف کام در سونوگرافی صحبت می کنیم و در پایان درباره جراحی شکاف کام و درمان شکاف کام صحبت می کنیم. در آغاز به این سوال پاسخ می دهیم که شکاف کام چیست؟
لب شکری یا شکاف کام چیست؟
قبل از اینکه معنای بیماری شکاف کام را بفهمیم باید درباره کام بدانیم . کام یک عضو از اناتومی دهان است. کام همان سقف دهان است که شامل دو بخش جلوئی و عقبی می‌باشد. بخش جلوئی کام، استخوانی است و به آن سخت کام می‌گویند. بخش عقبی کام بیشتر عضلانی است و به آن نرم کام می‌گویند (زبان کوچک). وظیفه این بخش بستن و جدا کردن حفره دهان و حفره بینی در هنگام بلعیدن غذا و حرف زدن می‌باشد. حفره دهان و حفره بینی از طریق کام از هم جدا می شوند.
شکاف کام چیست ؟
شکاف کام ، شیاری غیرطبیعی و مادرزادی در وسط ( خط میانی ) کام است که زبان کوچک، نرم کام و سخت کام را در بر می‌گیرد و ممکن است با شکاف لب همراه باشد یا نباشد. در این حالت بدلیل بوجود نیامدن یا رشد ناقص سقف دهان، فضای دهان و بینی با هم مخلوط شده می شود.
شکاف لب چیست؟
شکاف لب ، ناهنجاری مادرزادی لب بالایی است که از یک تورفتگی کوچک تا جدائی کامل لب متغیر است. در این حالت ممکن است دندانها و کام نیز دچار شکاف باشند یا نباشند.
شکل ۱. شکاف کام و شکاف لب
هم اکنون که با شما شکاف کام در نوزادان و شکاف لب ( لب شکری ) آشنا شده اید، درباره علت این بیماری صحبت می کنیم. کام شکاف دار هم بعلت عوامل ژنتیکی و هم عوامل محیطی ممکن است در کودکان بروز کند.
علت کام شکاف دار ( شکاف کام و لب )
مجموعه ای از عوامل ژنتیکی و محیطی می توانند در بروز بیماری شکاف موثر باشند. از جمله عوامل محیطی می توان به مصرف بعضی از داروها در دوران حاملگی، بیماریهای دوران حاملگی و مصرف سیگار و الکل و کمبود فولیک اسید در دوران بارداری اشاره نمود. همچنین سن بالای پدر و وجود استرس در دوران بارداری از عوامل دیگر ایجاد کننده کام شکاف دار می باشد. عوامل ناشناخته ای نیز مثل جهش ژنی نیز در بروز این مشکل نقش دارند .
تشخیص شکاف کام در سونوگرافی
مادران باردار از طریق سونوگرافی سه بعدی می‌توانند به تشخیص شکاف کام کمک کنند. لذا توصیه می‌شود خانواده‌هایی که شکاف کام و لب را به صورت وراثتی دارند نسبت به انجام سونوگرافی در دوران بارداری اهتمام بیشتری داشته باشند.
از طریق آزمایش خون مادر نمیتوان به شکاف کام و لب جنین پی برد. بنابراین بهترین راه شناسایی شکاف کام ، تشخیص شکاف کام در سونوگرافی می باشد.
شکل ۲. تشخیص شکاف لب و شکاف کام در سونوگرافی
درمان شکاف کام در نوزادان ( لب شکری )
درمان شکاف کام شامل ابعاد گوناگونی می شود و طرح ریزی درمان این افراد براساس میزان آسیب متفاوت خواهد بود . پروسه درمانی این نوزادان از بدو تولد شروع می‌شود و ممکن است تا بزرگسالی ادامه داشته باشد.
تیم کاملی از متخصصین باید روی این نوزادان کار کنند که در این تیم شامل :
- جراح پلاستیک و ارتودنس و آسیب شناس گفتار و زبان (گفتاردرمانگر ) نقش اصلی را بازی می‌کنند که باید در تمام طول مسیر درمان با این بیماران باشند.
- یک متخصص اطفال جهت تغذیه نوزاد
- متخصص گوش و حلق و بینی، به خصوص اگر این نوزادان بر اثر شکاف دچار مشکل شنوایی شوند.
در کل درمان این نوزادان درمان تیمی نامیده می‌شود و کودکان دچار شکاف کام را باید یک تیم کامل درمان کند.
درمان کام شکاف دار باید بلافاصله بعد از تولد آغاز شود . مهمترین نکته ای که بعد از تولد نوزادان دارای شکاف کام و لب باید به آن توجه شود ، مسئله تغذیه کودک است و اگر اطلاعات والدین در این زمینه ناکافی باشد کودک دچار مشکل خواهد شد . در خصوص تغذیه بایستی با متخصص ارتودنسی مشورت شود تا در صورت لزوم دستگاه های ارتودنسی ساخته شود که تغذیه کودک بهتر انجام شود.
جراحی ترمیمی شکاف کام
جراحى شکاف کام معمولاً در ۶ تا ۱۲ هفتگى انجام مى‌شود. شيرخوار نبايد عفونت تنفسي، دهانى و يا سيستميک داشته باشد. روش ترميمی شکاف کام به‌صورت (Z – plasty) صورت گيرد تا احتمال آسيب به محل عمل و باقى‌ماندن زخم به حداقل برسد. بعد از جراحی هم براى مراقبت دقيق از محل عمل، و وارد نيامدن آسيب و فشار به آن، وسيله‌اى کمانى شکل و فلزى (لوگان بو Logan bow) روى ناحيه مربوطه قرار داده مى‌شود و يا از پانسمان با چسب‌هاى پروانه‌اى روى عمل استفاده مى‌گردد. در صورتى که محل عمل از آسيب و عفونت در امان بماند، معمولاً آثار کمى از آن برجاى خواهد ماند.
گفتار درمانی شکاف کام و لب
در کودکان دارای شکاف لب و کام ( کام شکاف دار ) وجود مشکلات گفتاری در مقاطعی از زندگی آنها متداول است. بهترین اقدامی که والدین می توانند انجام دهند مراجعه به مطب گفتار درمانی در اولین فرصت ممکن است . ما در اینجا لیست مراکز گفتار درمانی کشور را گرد آورده ایم که می توانید براساس شهر خود به یک گفتار درمانگر مراجعه کنید. از آنجائی که راه بینی و دهان این بیماران یکی است و عضلات کام وظیفه خود را در صحبت کردن به درستی انجام نمی دهند این کودکان ممکن در ادای کلمات و جملات دچار مشکلات جدی می باشند.
گفتار تو دماغی ( خشیومی ) در کام شکاف دار :
حتی ممکن است پس از عمل جراحی و بسته شدن شکاف ، بدلیل بد یادگیری کودکان همچنان به گفتار خشیومی و تلفظ اشتباه خود ادامه بدهند. مراجعه به آسیب شناس گفتار و زبان بهترین راه برای اصلاح تلفظ این کودکان می باشد. همانطور که در بالا گفتیم توصیه می شود در کودک در همان ابتدا زیر نظر یک متخصص گفتار درمانی باشد.
عوارض شکاف لب و کام (کام شکاف دار ) :
نوزاد مبتلا به شکاف لب و کام، از بدو تولد خود با مشکلات فراوانی دست به گریبان شده که درصورت عدم دریافت مراقبتهای پزشکی درست و به موقع، تا پایان عمر خود هیچگونه رهائی از آن مشکلات نخواهد داشت. ما در اینجا لیستی از عوارض شکاف کام و لب را ذکر کرده ایم:
مشکلات گفتاری
از آنجائی که راه بینی و دهان این بیماران یکی است و عضلات کام وظیفه خود را در صحبت کردن به درستی انجام نمی دهند این کودکان در ادای کلمات و جملات دچار مشکلات جدی می باشند. ممکن است پس از جراحی شکاف کام این کودکان هم چنان این مشکلات را داشته باشند. بنابراین مراجعه به گفتار درمانی برای این کودکان ضروری است.
ایجاد کم شنوائی و سپس ناشنوائی تدریجی
ممکن است مقداری از شیر دریافتی توسط دهان، از طریق بینی به پشت گوش این کودکان راه پیدا کرده و به مرور زمان باعث ایجاد عفونت و منجر به کم شنوائی نوزاد بشود. این عفونت هیچگونه علائم یا عوارض مشخصی نداشته و معمولاً والدین زمانی متوجه کم شنوائی نوزاد خود می شوند که معمولاً دیگر نمیتوان اقدام خاصی را برای این نوزادان انجام داد. متخصص گوش و حلق و بینی و شنوایی شناسی در این زمینه می تواند کمک کند و مانع از کم شنوایی کودکان در چنین حالتهایی شود.
رشد نامنظم دندانها
با توجه به وضعیت فیزیکی دهان بیمار، دندانها ممکن است بصورت نامنظم و در برخی از موارد دندان در محل بینی یا شکاف دهان رشد کند. متخصص ارتودنسی در این زمینه می تواند کمک کننده باشد.
مشکل در مکیدن شیر
از آنجا که راه دهان و بینی این نوزادان یکی است، در عمل مکیدن را ممکن است دچار مشکل شوند.اگر اطلاعات والدین در این زمینه ناکافی باشد کودک دچار مشکل خواهد شد . در خصوص تغذیه بایستی با متخصص ارتودنسی مشورت شود تا در صورت لزوم دستگاه های ارتودنسی ساخته شود که تغذیه کودک بهتر انجام شود.
معجزه گفتار درمانی دارای شکاف کام و لب
ما قبلا در نوشته سن حرف زدن کودک درباره سن حرف زدن کودکان صحبت کردیم . در آنحا گفتیم که اگر کودکتان متناسب با هم سالان خود حرف نمی زند زمان طلایی را از دست ندهید و سریعا به مطب گفتار درمانی و نزد آسیب شناسان گفتار و زبان ( گفتار درمانگر ) بروید. در این نوشته گفتیم که ضروری است که کودکی که با شکاف کام و لب بدنیا می آید تحت نظر یک آسیب شناس گفتار و زبان باشد.
آسیب شناس گفتار و زبان تنها متخصص برای آموزش حرف زدن به کودک می باشد. آنها بهترین شیوه ممکن را برای حرف زدن نوزاد و یا کودک شما فراهم می کنند.
گفتار درمانی کودکان می توانند بصورت مستقیم و یا غیر مستقیم دنبال شود. تنها متخصص برای درمان اختلالات گفتار و زبان و دیر حرف زدن گفتار درمانگر می باشد. همچنین در برگه ای دیگر به نام مطالب مفید گفتار درمانی جدیدترین مطالب گفتاردرمانی و مطالب طبقه بندی شده را آوردیم. این برگه مطالب گفتار درمانی کودکان و گفتار درمانی بزرگسالان را نیز شامل میی شود
خدمات مرتبط: